Hoe ontstonden de BRD en DDR?

Vlak nadat de blokkade van Berlijn was opgeheven voegden begin 1949 de VS, Engeland en Frankrijk hun zones samen in een nieuwe staat: de Bondsrepubliek Duitsland (BRD).

Een paar maanden later volgden de communisten in het oosten met een eigen staat: de Deutsche Demokratische Republik (DDR).

Oprichting van de BRD (1949)

In 1948 werd in de drie westelijke bezettingszones begonnen met het maken van een grondwet voor de toekomstige Bondsrepubliek. Op aandringen van de ministerpresidenten van de deelstaten werd vooraf al gezegd dat het een tijdelijke deelstaat moest worden. Als Duitsland weer een eenheid was, zou er kunnen worden gekeken naar een definitieve staat.

Een raad van het parlement, gekozen door de parlementen van de deelstaten, kwam onder leiding van Konrad Adenauer(eerste bondskanselier) bij elkaar om de grondwet op te stellen.

Deze grondwet was een groot verschil in vergelijking met de grondwet in de tijd van de Republiek van Weimar. Nu kon de president niet zomaar meer het hele parlement wegsturen en eigen wetten opstellen. Zo werd de macht wat evenwichtiger verdeeld en kreeg de bonskanselier een soort representatieve functie en werd het meer een democratie.

Ook werd er besloten dat de Bondsrepubliek een federale structuur kreeg zodat Berlijn niet alle macht in handen zou hebben. Vanuit Berlijn werden de wetsvoorstellen geregeld en werd de BRD bestuurd. Verder werd Duitsland verdeeld in 10 en later 11 deelstaten. Elk van deze deelstaten had zijn eigen Trias Politica. Je kunt het vergelijken met Nederland. Het land wordt vanuit Den Haag (Berlijn) bestuurd. Daar worden de grote wetsvoorstellen gemaakt, die door het hele land gelden. Voor de rest is ons land verdeeld in provincies (Deelstaten).

In de tijd van Adenauer werd een politiek van Westbindung gevoerd. In deze tijd werden er veel verdragen gesloten met Europese en Atlantische organisaties. Zo trad West-Duitsland op 9 mei 1955 toe tot de NAVO.

Nadat in mei 1949 de VS, Engeland en Frankrijk het voorstel hadden goedgekeurd kwamen er verkiezingen voor de Bondsdag dit was het parlement van de nieuwe republiek. Het opkomstpercentage was 78,5% hieraan kon je zien dat de West-Duitse bevolking het eens was met de oprichting van de Bondsrepubliek. De BRD was nog niet een zelfstandige staat want de geallieerden hielden nog wel de verantwoordelijkheid voor de buitenlandse en veiligheidspolitiek. De Bondsrepubliek mocht geen eigen leger hebben en ook een ministerie voor Buitenlandse Zaken was er nog niet.

De Bondsrepubliek werd na de oorlog economisch een groot succes en kon zich mede daardoor ontwikkelen tot een stabiele democratie.

De eerste jaren na de oorlog werden gekenmerkt door grote armoede, maar daarna herstelde de West-Duitse economie zich razendsnel. Dit zogenaamde Wirtschaftswunder en de groeiende welvaart werden dé bron van nationale trots.

De West-Duitsers werden zich er van bewust dat het bij hun beter was als in het communistische Oost-Duitsland, dit was vooral te zien aan de honderdduizenden vluchtelingen die de BRD binnenkwamen. Het beleid van bonskanselier Adenauer tegen ‘het rode gevaar’ werd in deze periode nog gesteund door bevolking. Maar in de jaren zestig nam dit snel af nadat Adenauer geweigerd had om de DDR te erkennen. Zo kwam er ook een einde aan de regeerperiode van de eerste bonskanselier.

Oprichting van de DDR (1949)

De geschiedenis van de Deutsche Demokratische Republik is altijd verbonden met die van de Sovjet-Unie. Stalin kon na de Tweede Wereldoorlog het communisme overbrengen op het door hem bezette deel van Duitsland. Zo werd de DDR een communistische staat onder leiding van de Sovjet-Unie. Op 7 september 1950 liet de leider van de Oost-Duitse communistische partij, Walter Ulbricht, het paleis in het centrum van Berlijn opblazen. Zo maakte hij letterlijk en figuurlijk een einde aan het Duitse verleden.

Het was Stalin aardig gelukt om zijn politieke vijanden uit te schakelen. Zo zorgde hij ervoor dat niet-communistische partijen werden gedwongen om met de SED(Sozialistische Einheitspartei Deutschland) dit was de communistische staatspartij samen te werken.

In de DDR bestonden meerdere partijen maar de SED bezat de absolute meerderheid dus de andere partijen hadden weinig in te brengen.

De DDR had op economisch, ideologisch of maatschappelijk terrein weinig hoogtepunten. De planeconomie van de Sovjets was wel heel magertjes vergeleken met het Wirtschaftswunder van West-Duitsland.

De bevolking werd streng in de gaten gehouden door een grote geheime dienst het Ministerium für Staatssicherheit (Stasi).

Propaganda werd gebruikt om de bevolking ervan overtuigen (ook in het Westen) dat het communisme en de planeconomie het beste was voor iedereen. Zo werden de mensen van beide bezettingszones ook geestelijk van elkaar gescheiden.

Er werden allerlei posters opgehangen met de mededelingen dat je Sovjet-Unie het beste was en dat je van hen moest leren. Zo zette de DDR zich steeds meer af tegen de BRD.

Er was geen onafhankelijke media zo werden kranten, televisie en onderwijs streng gecontroleerd door de communistische partij. De DDR moest zich bij veel dingen houden aan de richtlijnen uit Moskou.

Oost-Duitsland werd in 1955 zoals verwacht lid van het Warschaupact. Dit was het antwoord van Moskou op de NAVO.

In 1953 werd de ontevredenheid en onrust steeds groter door de slechte economische situatie en het grote aantal mensen dat de DDR ontvluchten. De SED trok zich hier niks van aan en verhoogde de prijzen en productienormen voor arbeiders. Hierdoor konden veel gezinnen moeilijk rondkomen.

Op 5 maart overleed Stalin. Hun nieuwe leiders hadden veel kritiek op ze manier van politiek. De Oost-Duitse communisten versoepelde daarom hun beleid een beetje maar hielden zich vast aan de hoge productienormen.

Hierdoor ontstond op 16 juni een staking door Berlijnse bouwvakkers op de bouwplaats van de Stalinallee. Dit was het symbool van de wederopbouw van Duitsland en de grote plannen van de communistische partij.

De staking werd heel snel uitgebreid en op 17 juni werd in meer dan driehonderd steden gedemonstreerd. De actievoerders eisten vrije verkiezingen. De SED wisten niet goed wat ze hiermee aan moesten.

Uiteindelijk maakte de Russische commandant in Berlijn een einde aan de aarzelingen. Hij stuurde zijn tanks op de demonstranten af. En sloeg zo deze volksopstand neer.

De mislukte volksopstand van de 1953 was een dieptepunt voor de inwoners van de DDR. De communistische leiders werden zich bewust van de kwetsbaarheid van hun systeem.

Hongaarse opstandelingen halen een standbeeld van Stalin neer, 23 oktober 1956

De SED gaf de schuld aan het Westen als de oorzaak van de opstand.

Veel mensen die de DDR het voordeel van de twijfel hadden gegeven waren na 1953 klaar met het communisme. Vooral de goed opgeleide Oost Duitsers trokken naar het westen omdat ze daar een grotere kans hadden op een goede baan maar vooral ook om een veel hoger inkomen ontvangen. En andere gingen de strijd aan voor vrije verkiezingen.